Kwas hialuronowy to naturalna, endogenna substancja, która występuje głównie w stawach i tkance łącznej. W połączeniu z wodą kwas hialuronowy tworzy lepki żel. Dzięki temu kwas hialuronowy w organizmie doskonale służy do magazynowania wody oraz jako środek smarujący.
Funkcje kwasu hialuronowego w organizmie
Kwas hialuronowy jest ważnym składnikiem skóry, błon śluzowych, płynu stawowego oraz ciała szklistego oka. Dowiedz się tutaj wszystkiego o funkcjach, jakie kwas hialuronowy pełni w ludzkim ciele.
Magazynowanie wody
Jeden gram kwasu hialuronowego może związać do sześciu litrów wody. Ta ogromna zdolność magazynowania wody czyni kwas hialuronowy uniwersalnym pomocnikiem w całym organizmie. Występuje niemal wszędzie w ludzkim ciele, jednak około 50% znajduje się w skórze i przestrzeniach międzykomórkowych między komórkami skóry. Tam zapewnia stabilność i elastyczność poprzez wiązanie wody. Interakcje kwasu hialuronowego z innymi substancjami umożliwiają utworzenie stabilnej sieci z różnych warstw komórek skóry, macierzy zewnątrzkomórkowej i tkanki łącznej. Również w ciele szklistym oka kwas hialuronowy pełni ważną funkcję. Ciało szkliste to duży, środkowy obszar oka przepuszczający światło. Wypełnione jest mieszaniną 2% kwasu hialuronowego i 98% wody. Ta mieszanina tworzy gęsty żel, przenikany przez włókna kolagenowe. Kwas hialuronowy zapewnia tutaj elastyczną, ale stabilną konsystencję ciała szklistego oraz jego przezroczystość.
Kwas hialuronowy jako środek smarny i amortyzator
Woda jest prawie nieściśliwa. Fizycy i technicy wykorzystują tę słabą ściśliwość cieczy w amortyzatorach i systemach hydraulicznych. Podobnie jest w ludzkim ciele. W tkance łącznej kwas hialuronowy powoduje wiązanie wody, co jednocześnie chroni przed uderzeniami i naciskiem. Również w jądrze galaretowatym krążków międzykręgowych żel z kwasem hialuronowym absorbuje powstające siły nacisku. Dzięki swojej lepkiej konsystencji żele zawierające kwas hialuronowy działają także jako środek smarny. W stawach żel przylega do chrząstek stawowych i tworzy warstwę umożliwiającą ślizganie się. Szczególna cecha kwasu hialuronowego w stawach czyni go wyjątkowo ważnym: żel zmienia się pod wpływem działających sił. Staje się bardziej płynny, im silniejsze są te siły. Ta właściwość nazywa się lepkością strukturalną. Staw kolanowy jest optymalnie amortyzowany przy silnych siłach nacisku, które działają podczas stania lub odbicia, ponieważ płyn stawowy działa jak amortyzator. Podczas ruchu na pierwszy plan wysuwa się funkcja smarująca, która zmniejsza zużycie stawu. Przy szybkich ruchach ścinających stawu – na przykład w kolanie podczas biegu – synowia (płyn stawowy) staje się bardziej płynna, a tarcie w stawie maleje.
Tworzenie proteoglikanów
Dotychczas opisane funkcje dotyczą wolnego kwasu hialuronowego. Inne funkcje kwasu hialuronowego wiążą się z jego udziałem w organizmie w tworzeniu dużych cząsteczek, tzw. proteoglikanów. Są to cząsteczki, w których polisacharydy (glikany) są związane z białkowym szkieletem. Ważnym proteoglikanem jest aggrekan (lub aggrekan), który jest składnikiem chrząstki szklistej. Ten rodzaj chrząstki występuje wszędzie tam, gdzie występują duże obciążenia naciskiem, na przykład na większości powierzchni stawowych. Kwas hialuronowy zapewnia więc ochronę stawów nie tylko w płynie stawowym, ale także w postaci proteoglikanów w chrząstce stawowej.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w medycynie
Do zastosowań medycznych najczęściej używa się hialuronianu sodu, czyli soli sodowej kwasu hialuronowego. W przeszłości pozyskiwano go z grzebieni kogucich, dziś jednak jest produkowany głównie biotechnologicznie. Kwas hialuronowy jest stosowany w medycynie człowieka w różnych dziedzinach.
Kwas hialuronowy dla stawów
W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów i zużycia stawów preparat z kwasem hialuronowym może być wstrzykiwany bezpośrednio do stawu. Tam zwiększa on poślizg i jednocześnie działa jako amortyzator. Ponadto kwas hialuronowy tworzy cienką warstwę na chrząstce stawowej, chroniąc ją przed uszkodzeniami spowodowanymi przez cząsteczki zapalne. W zależności od preparatu może być konieczne od jednej do pięciu iniekcji, które zazwyczaj podaje się co tydzień. Szczególnie często iniekcje kwasu hialuronowego stosuje się przy chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Może być on również stosowany przy zwyrodnieniach stawu biodrowego lub do regeneracji różnych stawów po urazach. Jednakże koszty nie są refundowane przez ustawowe kasy chorych, ponieważ skuteczność w badaniach oceniana była bardzo różnie. Inną możliwością jest doustne podawanie kwasu hialuronowego w formie suplementów diety. Kwas hialuronowy trafia wtedy do miejsca działania przez krwiobieg. Wstrzyknięcia zapewniają wyższe stężenia kwasu hialuronowego w stawie, ale doustne przyjmowanie jest bezbolesne i nie uszkadza torebki stawowej przez nakłucia.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w oku
W przypadku suchych oczu krople do oczu na bazie wodnej często działają tylko krótkotrwale. Inaczej jest, gdy zawierają kwas hialuronowy. Kwas hialuronowy zapewnia długotrwałe nawilżenie oka i stabilną warstwę łzową. Maści do oczu również dłużej utrzymują się na oku, ale po ich nałożeniu często początkowo pogarszają widzenie. Krople do oczu z kwasem hialuronowym nie wpływają natomiast na ostrość widzenia. Kwas hialuronowy często znajduje się także w płynach do czyszczenia soczewek kontaktowych. Ponadto można go znaleźć w niektórych sprayach do nosa lub pastylkach do ssania, aby chronić i nawilżać błony śluzowe. Kwas hialuronowy jest również stosowany przez okulistów i w wyspecjalizowanych klinikach okulistycznych. Podczas zabiegów chirurgicznych oka, na przykład przy zaćmie, roztwory kwasu hialuronowego mogą wypełniać ciało szkliste lub stabilizować przednią komorę oka.
Inne medyczne zastosowania kwasu hialuronowego
Ciągle odkrywane są nowe obszary, w których kwas hialuronowy ma zastosowanie medyczne. W przypadku niektórych form nietrzymania moczu skutecznie wstrzykuje się kwas hialuronowy wokół cewki moczowej. Leczenie to stosuje się głównie przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu. Podczas wysiłku fizycznego, takiego jak podnoszenie ciężarów, a także przy kichaniu czy kaszlu, dochodzi do mimowolnego wycieku moczu. Tak zwana terapia Implacement polega na wypełnieniu tkanki wokół cewki moczowej poprzez wprowadzenie czterech depozytów żelu z kwasem hialuronowym za pomocą strzykawki. Innym zastosowaniem kwasu hialuronowego jest refluks pęcherzowo-moczowodowy u dzieci. Dochodzi wtedy do cofania się moczu z pęcherza do miedniczki nerkowej. Za pomocą endoskopu można wstrzyknąć stabilizowany kwas hialuronowy do moczowodu. Dzięki temu u 50 do 90% pacjentów refluks zostaje usunięty.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w medycynie estetycznej
W chirurgii estetycznej kwas hialuronowy od dawna stosowany jest do wypełniania zmarszczek oraz do powiększania lub modelowania ust i innych partii twarzy lub ciała.
Wypełnianie zmarszczek
W medycynie estetycznej kwas hialuronowy jest najczęściej stosowany do wypełniania zmarszczek. Typowe obszary zastosowania to zmarszczki zmartwień (na czole), zmarszczka międzybrwiowa (między brwiami) oraz bruzda nosowo-wargowa (biegnąca od skrzydła nosa w kierunku kącika ust). Możliwe są także inne zastosowania, między innymi na szyi, dekolcie czy grzbietach dłoni. Wstrzyknięty kwas hialuronowy nie tylko wypełnia zmarszczki i tkankę skórną, ale także aktywuje regenerację skóry poprzez stymulację fibroblastów (komórek tkanki łącznej).
Ujędrnianie, modelowanie i zwiększanie objętości
Gdy elastyczność i jędrność skóry z czasem maleją z powodu naturalnego starzenia się skóry lub wpływów takich jak promieniowanie UV, niektóre obszary twarzy często wyglądają na zapadnięte. Żel ze stabilizowanym kwasem hialuronowym może ponownie ujędrnić kontury twarzy i pozytywnie zmienić profil. Zastrzyki z kwasu hialuronowego mogą być również korzystne w innych obszarach, gdzie należy uzupełnić objętość. Zbyt wąskie lub zwiotczałe usta można ponownie wymodelować. Nawet korekta nosa jest możliwa bez operacji za pomocą kwasu hialuronowego, jeśli występują tylko drobne asymetrie. Podobnie można przeprowadzić powiększenie piersi. W porównaniu z operacją i zastosowaniem implantów nie jest możliwe tak duże powiększenie. Jednak do wyrównania różnej wielkości piersi lub do zwiększenia objętości i jędrności nadaje się żel z kwasem hialuronowym, który jest wstrzykiwany między gruczoł piersiowy a mięsień piersiowy.
Leczenie wgłębień i blizn
Blizny lub wgłębienia mogą często być uciążliwe, zwłaszcza gdy znajdują się na twarzy. Poprzez wstrzykiwanie żeli z kwasem hialuronowym można wypełnić wgłębienia i zamaskować blizny. Metoda ta nadaje się na przykład do blizn potrądzikowych lub blizn powstałych w wyniku operacji czy urazów. Również nierówności powierzchni skóry po liposukcji można wyrównać za pomocą kwasu hialuronowego.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w kosmetyce
W reklamach kosmetyków kwas hialuronowy jest wszechobecny. Liczne żele pod oczy, kremy na dzień, na noc lub przeciwzmarszczkowe zawierają kwas hialuronowy i mają zwalczać zmarszczki oraz ujędrniać skórę. Dowiedz się tutaj, jakie korzyści niesie ze sobą zewnętrzne stosowanie kwasu hialuronowego i czy kwas hialuronowy w ogóle może przenikać do głębszych warstw skóry.
Działanie kwasu hialuronowego na skórę
Kwas hialuronowy jest naturalnym składnikiem ludzkiej skóry. Wiąże wodę i dzięki swoim właściwościom żelotwórczym sprawia, że skóra i tkanka łączna pozostają jędrne i sprężyste. Ta naturalna funkcja ma przede wszystkim właściwości ochronne. Efektem ubocznym jest jednak to, że skóra dobrze zaopatrzona w kwas hialuronowy jest gładsza i ma mniej zmarszczek. Wraz z wiekiem organizm produkuje coraz mniej kwasu hialuronowego. Skóra staje się przez to bardziej sucha, wrażliwa lub pojawiają się zmarszczki. Gdy kwas hialuronowy jest dostarczany z zewnątrz, działa w skórze tak samo jak substancja własna organizmu. Osoby, które nie chcą poddawać się zastrzykom z kwasu hialuronowego, mogą sięgnąć po serum lub krem z kwasem hialuronowym. Zaletą jest to, że kremy są stosunkowo tanie i nie wymagają bolesnych wkłuć. Wiele osób i tak regularnie używa kremu do twarzy, więc aplikacja nie stanowi dodatkowego wysiłku.
Chemiczna budowa kwasu hialuronowego
Kwas hialuronowy należy w swojej budowie chemicznej do polisacharydów. Są to długie łańcuchy cząsteczek węglowodanów, w których wiele pojedynczych cukrów (monosacharydów) jest ze sobą połączonych. Znane polisacharydy to skrobia (amylaza i amylopektyna), celuloza lub glikogen, który w organizmie służy do magazynowania glukozy. Jeśli polisacharyd składa się tylko z jednego, powtarzającego się elementu monosacharydowego, nazywa się go homoglikanem. W przeciwieństwie do tego heteroglikan zbudowany jest z co najmniej dwóch różnych monosacharydów. Kwas hialuronowy należy do heteroglikanów i zalicza się go do grupy glikozoaminoglikanów. Składa się z dwóch monosacharydów: kwasu glukuronowego i N-acetyloglukozaminy. Te dwa cukry proste łączą się w disacharyd. Od 250 do 50 000 takich disacharydów tworzy cząsteczkę kwasu hialuronowego. Ten długi łańcuch zwija się w helisę.
