Kwas hialuronowy to naturalna, endogenna substancja, która występuje przede wszystkim w stawach i tkance łącznej. W połączeniu z wodą kwas hialuronowy tworzy lepki żel. Dzięki temu kwas hialuronowy w organizmie doskonale służy do magazynowania wody oraz jako środek smarujący.
Funkcje kwasu hialuronowego w organizmie
Kwas hialuronowy jest ważnym składnikiem skóry, błon śluzowych, płynu stawowego oraz ciała szklistego oka. Dowiedz się tutaj wszystkiego o funkcjach, jakie kwas hialuronowy pełni w ludzkim organizmie.
Magazynowanie wody
Jeden gram kwasu hialuronowego może związać do sześciu litrów wody. Ta ogromna zdolność magazynowania wody sprawia, że kwas hialuronowy jest uniwersalnym pomocnikiem w całym organizmie. Występuje niemal wszędzie w ludzkim ciele, jednak około 50% znajduje się w skórze i przestrzeniach międzykomórkowych między komórkami skóry. Tam zapewnia stabilność i elastyczność poprzez wiązanie wody. Interakcje kwasu hialuronowego z innymi substancjami umożliwiają tworzenie stabilnej sieci z różnych warstw komórek skóry, macierzy zewnątrzkomórkowej i tkanki łącznej. Kwas hialuronowy pełni również ważną funkcję w ciele szklistym oka. Ciało szkliste to duży, środkowy obszar oka, który przepuszcza światło. Jest wypełnione mieszaniną 2% kwasu hialuronowego i 98% wody. Ta mieszanka tworzy gęsty żel, przenikany przez włókna kolagenowe. Kwas hialuronowy odpowiada tutaj za elastyczną, ale stabilną konsystencję ciała szklistego oraz jego przezroczystość.
Kwas hialuronowy jako środek smarny i amortyzator
Woda jest prawie nieściśliwa. Fizykowie i technicy wykorzystują tę słabą ściśliwość cieczy w amortyzatorach i systemach hydraulicznych. Podobnie jest w ludzkim ciele. W tkance łącznej kwas hialuronowy powoduje wiązanie wody, co jednocześnie chroni przed uderzeniami i naciskiem. Również w jądrze galaretowatym krążków międzykręgowych żel z kwasem hialuronowym absorbuje powstające siły nacisku. Dzięki swojej lepkiej konsystencji żele zawierające kwas hialuronowy działają także jako środek smarny. W stawach żel przylega do chrząstek stawowych i tworzy warstwę umożliwiającą ślizganie się. Szczególna cecha sprawia, że kwas hialuronowy jest szczególnie ważny w stawach: żel zmienia się pod wpływem działających sił. Staje się bardziej płynny, im silniejsze są siły. Ta właściwość nazywa się lepkością strukturalną. Staw kolanowy jest optymalnie amortyzowany przy silnych siłach nacisku, które działają podczas stania lub odbicia, ponieważ płyn stawowy działa jak amortyzator. Podczas ruchu na pierwszy plan wysuwa się funkcja smarująca, która zmniejsza zużycie stawu. Przy szybkich ruchach ścinających stawu – na przykład w stawie kolanowym podczas biegu – synowia (płyn stawowy) staje się bardziej płynna, a tarcie w stawie maleje.
Tworzenie proteoglikanów
Opisane dotychczas zadania dotyczą wolnej kwasu hialuronowego. Inne funkcje kwasu hialuronowego wiążą się z tym, że w organizmie bierze udział w tworzeniu dużych cząsteczek, tzw. proteoglikanów. Są to cząsteczki, w których polisacharydy (glikany) są związane z rusztowaniem białkowym. Ważnym proteoglikanem jest aggrekan (lub aggrekan), który jest składnikiem chrząstki szklistej. Ten rodzaj chrząstki występuje wszędzie tam, gdzie występują duże obciążenia naciskiem, na przykład na większości powierzchni stawowych. Kwas hialuronowy zapewnia więc ochronę stawów nie tylko w płynie stawowym, ale także w postaci proteoglikanów w chrząstce stawowej.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w medycynie
Do zastosowań medycznych najczęściej używa się hialuronianu sodu, czyli soli sodowej kwasu hialuronowego. W przeszłości pozyskiwano go z grzebieni kogucich, dziś jednak jest produkowany głównie biotechnologicznie. Kwas hialuronowy jest stosowany w medycynie człowieka w różnych dziedzinach.
Kwas hialuronowy dla stawów
W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów i zużycia stawów preparat z kwasem hialuronowym może być wstrzykiwany bezpośrednio do stawu. Zwiększa on tam poślizg i jednocześnie działa jako amortyzator. Ponadto kwas hialuronowy tworzy cienką warstwę na chrząstkach stawowych, chroniąc je przed uszkodzeniami spowodowanymi przez cząsteczki zapalne. W zależności od preparatu może być konieczne od jednej do pięciu iniekcji, które zwykle podaje się co tydzień. Szczególnie często stosuje się iniekcje kwasu hialuronowego przy zwyrodnieniu stawu kolanowego. Może być on również stosowany przy zwyrodnieniach stawu biodrowego lub do regeneracji różnych stawów po urazach. Jednakże koszty nie są refundowane przez publiczne ubezpieczenia zdrowotne, ponieważ skuteczność w badaniach oceniano bardzo różnie. Inną możliwością jest doustne podawanie kwasu hialuronowego w formie suplementów diety. Kwas hialuronowy trafia wtedy do miejsca działania przez krwiobieg. Wstrzyknięcia zapewniają wyższe stężenia kwasu hialuronowego w stawie, ale doustne przyjmowanie jest bezbolesne i nie uszkadza torebki stawowej.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w oku
W przypadku suchych oczu krople do oczu na bazie wodnej często pomagają tylko na krótko. Inaczej jest, gdy zawierają kwas hialuronowy. Kwas hialuronowy zapewnia długotrwałe nawilżenie oka i stabilną warstwę łzową. Maści do oczu również dłużej utrzymują się na oku, ale po nałożeniu często początkowo powodują pogorszenie widzenia. Krople do oczu z kwasem hialuronowym nie wpływają jednak na ostrość widzenia. Kwas hialuronowy często znajduje się także w płynach do czyszczenia soczewek kontaktowych. Ponadto można go znaleźć w niektórych aerozolach do nosa lub pastylkach do ssania, aby chronić i nawilżać błony śluzowe. Kwas hialuronowy jest również stosowany przez okulistów i w wyspecjalizowanych klinikach okulistycznych. Podczas zabiegów chirurgicznych oka, na przykład przy zaćmie, roztwory kwasu hialuronowego mogą wypełniać ciało szkliste lub stabilizować przednią komorę oka.
Inne medyczne zastosowania kwasu hialuronowego
Ciągle odkrywane są nowe obszary, w których kwas hialuronowy ma zastosowanie medyczne. W przypadku niektórych form nietrzymania moczu skutecznie wstrzykuje się kwas hialuronowy wokół cewki moczowej. Leczenie to jest stosowane głównie przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu. Podczas wysiłku fizycznego, takiego jak podnoszenie ciężarów, a także przy kichaniu lub kaszlu, dochodzi do mimowolnego wycieku moczu. Tak zwana terapia Implacement prowadzi do wypełnienia tkanki wokół cewki moczowej poprzez wprowadzenie czterech depozytów żelu z kwasem hialuronowym za pomocą strzykawki. Innym zastosowaniem kwasu hialuronowego jest refluks pęcherzowo-moczowodowy u dzieci. Dochodzi wtedy do cofania się moczu z pęcherza do miedniczki nerkowej. Za pomocą endoskopu można wstrzyknąć stabilizowany kwas hialuronowy do moczowodu. Dzięki temu u 50 do 90% pacjentów refluks zostaje usunięty.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w medycynie estetycznej
W chirurgii estetycznej kwas hialuronowy od dawna jest stosowany do wypełniania zmarszczek oraz do powiększania lub modelowania ust i innych partii twarzy lub ciała.
Wypełnianie zmarszczek
W medycynie estetycznej kwas hialuronowy jest najczęściej stosowany do wypełniania zmarszczek. Typowe obszary zastosowania to zmarszczki zmartwień (na czole), zmarszczka międzybrwiowa (między brwiami) oraz bruzda nosowo-wargowa (biegnąca od skrzydła nosa w kierunku kącika ust). Możliwe są także inne zastosowania, między innymi na szyi, dekolcie czy grzbietach dłoni. Wstrzyknięty kwas hialuronowy nie tylko wypełnia zmarszczki i tkankę skórną, ale także aktywuje regenerację skóry poprzez stymulację fibroblastów (komórek tkanki łącznej).
Ujędrnianie, modelowanie i zwiększanie objętości
Z czasem, w wyniku naturalnego starzenia się skóry lub wpływów takich jak promieniowanie UV, elastyczność i jędrność skóry maleją, co często powoduje zapadnięcie się niektórych obszarów twarzy. Żel ze stabilizowaną kwasem hialuronowym może ponownie ujędrnić kontury twarzy i pozytywnie zmienić profil. Podanie kwasu hialuronowego może być również korzystne w innych obszarach, gdzie potrzebne jest uzupełnienie objętości. Zbyt wąskie lub zbyt wiotkie usta można ponownie wymodelować. Nawet korekta nosa jest możliwa za pomocą kwasu hialuronowego bez operacji, jeśli występują tylko drobne asymetrie. W podobny sposób można również przeprowadzić powiększenie piersi. W porównaniu z operacją i zastosowaniem implantów nie jest możliwe tak duże powiększenie. Jednak do wyrównania różnej wielkości piersi lub do zwiększenia objętości i jędrności nadaje się żel z kwasem hialuronowym, który jest wstrzykiwany między gruczoł piersiowy a mięsień piersiowy.
Leczenie wgłębień i blizn
Blizny lub wgłębienia mogą często być uciążliwe, zwłaszcza gdy znajdują się na twarzy. Poprzez wstrzykiwanie żeli z kwasem hialuronowym można wypełnić wgłębienia i zamaskować blizny. Metoda ta nadaje się na przykład do blizn potrądzikowych lub blizn powstałych w wyniku operacji lub urazów. Również nierówności na powierzchni skóry po liposukcji można wyrównać za pomocą kwasu hialuronowego.
Zastosowanie kwasu hialuronowego w kosmetyce
W reklamach kosmetyków kwas hialuronowy jest wszechobecny. Liczne żele pod oczy, kremy na dzień, na noc lub przeciwzmarszczkowe zawierają kwas hialuronowy i mają zwalczać zmarszczki oraz ujędrniać skórę. Dowiedz się tutaj, jakie korzyści niesie ze sobą zewnętrzne stosowanie kwasu hialuronowego i czy kwas hialuronowy w ogóle może przeniknąć do głębszych warstw skóry.
Działanie kwasu hialuronowego na skórę
Kwas hialuronowy jest naturalnym składnikiem ludzkiej skóry. Wiąże wodę i dzięki swoim właściwościom żelotwórczym sprawia, że skóra i tkanka łączna pozostają jędrne i poduszkowane. Ta naturalna funkcja ma przede wszystkim właściwości ochronne. Efektem ubocznym jest również to, że skóra dobrze zaopatrzona w kwas hialuronowy jest gładsza i ma mniej zmarszczek. Wraz z wiekiem organizm produkuje coraz mniej kwasu hialuronowego. Skóra staje się przez to bardziej sucha, wrażliwa lub pojawiają się zmarszczki. Gdy kwas hialuronowy jest dostarczany z zewnątrz, działa w skórze tak samo jak substancja własna organizmu. Osoby, które nie chcą poddawać się zastrzykom z wypełniaczy, mogą sięgnąć po serum lub krem z kwasem hialuronowym. Zaletą jest to, że kremy są stosunkowo tanie i nie wymagają bolesnych wkłuć. Wiele osób i tak regularnie używa kremu do twarzy, więc aplikacja nie stanowi dodatkowego wysiłku.
Chemiczna budowa kwasu hialuronowego
Kwas hialuronowy należy do polisacharydów pod względem chemicznej budowy. Są to długie łańcuchy cząsteczek węglowodanów, w których wiele pojedynczych cukrów (monosacharydów) jest ze sobą połączonych. Znane polisacharydy to skrobia (amylaza i amylopektyna), celuloza lub glikogen, który w organizmie służy do magazynowania glukozy. Jeśli polisacharyd składa się tylko z jednego, powtarzającego się monosacharydu, nazywa się go homoglikanem. W przeciwieństwie do tego heteroglikan zbudowany jest z co najmniej dwóch różnych monosacharydów. Kwas hialuronowy należy do heteroglikanów i zalicza się go do grupy glikozoaminoglikanów. Składa się z dwóch monosacharydów: kwasu glukuronowego i N-acetyloglukozaminy. Te dwa cukry proste łączą się w disacharyd. Od 250 do 50 000 tych disacharydów tworzy cząsteczkę kwasu hialuronowego. Ten długi łańcuch zwija się w helisę.
